Wystawa składa się z ponad 250. oryginalnych rycin pochodzących niemal wyłącznie z tygodników ilustrowanych, które ukazywały się w Europie i Stanach Zjednoczonych w latach 1860 – 1868. Wszystkie grafiki poświęcone są Polsce i burzliwym wydarzeniom rozgrywającym się na naszych ziemiach, a także europejskiej dyplomacji, która usiłowała rozwiązać tzw. sprawę polską.

 

Źródło większości rycin stanowią francuskie tygodniki ilustrowane: L’Illustration. Journal Universel, Le Monde Illustré, L’Univers Illustré, Le Journal Illustré, L’Ouvrier. Na wystawie znaleźć można również ilustracje, które towarzyszyły doniesieniom z powstańczej Polski, a były publikowane w prasie angielskiej – The Illustrated London News, Illustrated Times; niemieckiej – Über Land und Meer. Allgemeine Illustrirte Zeitung, Illustrirte Zeitung, Waldheim’s Illustrirte Zeitung; szwedzkiej – Illustrerad Tidning; włoskiej – L’Illustrazione Universale, Lo Spirito Folletto, a nawet amerykańskiej – New York Illustrated News. Nie zabrakło również rysunków satyrycznych, które publikowane były przez francuskie pismo Le Charivari, czy angielskie Fun i Punch, or the London Charivari.

 

Na wystawie, poza nielicznymi wyjątkami, został przyjęty układ prezentacji według dat ukazywania się rycin w prasie. Nie zawsze jest on tożsamy z chronologią wydarzeń, które przedstawione są na ilustracjach. Ryciny ukazywały się w czasopismach z dużym opóźnieniem w stosunku do wypadków, które przedstawiały, co jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę warunki techniczne XIX-wiecznych wydawców. Częstokroć nie można było ustalić bez żadnych wątpliwości, jakiego wydarzenia dotyczy dana rycina, ale niemal w każdym przypadku dało się stwierdzić, kiedy określona grafika ukazała się na łamach prasy. Dzięki temu mamy szansę prześledzić, kiedy i o których wydarzeniach z walczącej Polski informowały zagraniczne gazety.

 

Wystawa została podzielona na sześć działów:

 

Preludium

Ten dział zawiera ryciny przedstawiające warszawskie manifestacje patriotyczne krwawo tłumione przez carskie wojsko w roku 1861 oraz obóz rosyjskiej armii na placu Zamkowym w Warszawie po ogłoszeniu 14 października 1861 roku stanu wojennego na terenie Królestwa Polskiego.

Powstanie to główny i zarazem największy dział wystawy. Zawiera ryciny z potyczek i bitew Powstania Styczniowego 1863-1864, leśnych obozów oddziałów powstańczych, życia codziennego podczas Powstania, a także widoki niektórych polskich miast. Część grafik wchodzących w skład tego fragmentu ekspozycji przedstawia represje zaborcy, którym poddani byli powstańcy i ludność cywilna.

 

Z pierwszych stron

Jest to fragment zawierający zbiór tytułowych stron licznych europejskich tygodników ilustrowanych z czasu insurekcji (1863 i 1864), a także z lat 1861 i 1866-68. Ta część ekspozycji pokazuje, jak ważnym dla ówczesnych Europejczyków tematem były wydarzenia w walczącej o niepodległość Polsce.

 

Portrety

Zbiór portretów uczestników, bohaterów i przywódców Powstania Styczniowego, a także niektórych przedstawicieli carskich władz zwalczających Powstanie. Znajdują się tu również portrety zbiorowe grup powstańców. Obok portretów dowódców, o których rozpisują się podręczniki historii, znajdują się tu również portrety szeregowych uczestników Insurekcji, którzy choć dokonywali często czynów bohaterskich to jednak prawdopodobnie nie przeszliby do historii gdyby nie ówczesne gazety, które o nich napisały.

 

Satyry

To zespół rysunków satyrycznych publikowanych głównie przez francuskie pismo Le Charivari, a także angielskie pisma Fun i Punch, or the London Charivari, w dowcipny sposób przedstawiających niektóre wydarzenia polityczne z czasów Powstania oraz wyśmiewające zabiegi dyplomatyczne mocarstw europejskich, mające na celu rozwiązanie tzw. sprawy polskiej.

 

Międzynarodowa wymiana matryc

Drzeworyty, które znajdujemy w ówczesnych czasopismach pełniły rolę identyczną, jak dzisiejsze fotografie prasowe – często nawet były wykonywane przez artystów drzeworytników na podstawie zdjęć. W latach 60. XIX w. nie znano jeszcze technik fotochemicznych reprodukowania zdjęć w prasie. Na potrzeby gazet o wielotysięcznym nakładzie wykonywano drewniane matryce, z których odbijano ilustracje w tekście. Redakcje prasowe, często znajdujące się w różnych krajach, wykorzystywały te same matryce. Niektóre z nich służyły nawet do ilustrowania informacji o Powstaniu Styczniowym w gazetach wydawanych za oceanem (New York Illustrated News). Prawdopodobnie były to początki tak dziś powszechnego obrotu fotografią prasową. W tym dziale wystawy znajdują się przykłady drzeworytów, które z tego samego klocka drzeworytniczego były odbijane w czasopismach wydawanych w różnych krajach, a czasem nawet na różnych kontynentach.

 

Muzea i inne ośrodki zainteresowane
ekspozycją wystawy w swojej siedzibie
proszone są o kontakt z Fundacją 1863.PL.

Wystawa jest przystosowana
do ekspozycji oraz transportu.

 

 

Harmonogram prezentacji wystawy

 

9 lipca – 18 sierpnia 2013

Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

 

22 sierpnia – 29 września 2013

Muzeum Miasta Turku im. Józefa Mehoffera

 

4 – 27 października 2013

Milanowskie Centrum Kultury

 

8 listopada – 1 grudnia 2013

Muzeum Mazurskie w Szczytnie

Oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie

 

10 grudnia 2013 – 11 stycznia 2014

Wojewódzka Biblioteka Publiczna

im. Hieronima Łopacińskiego

w Lublinie

 

22 stycznia – 23 lutego 2014

Muzeum Historii Kielc

 

28 lutego – 23 marca 2014

Opatowski Ośrodek Kultury

 

1 kwietnia – 4 maja 2014

Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu

 

9 maja – 29 czerwca 2014

Muzeum Historyczne w Białymstoku

Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku

 

13 – 16 lipca 2014

Pałac w Narolu – Fundacja Pro Academia Narolense

 

5 sierpnia – 11 listopada 2014

Zamek Królewski w Warszawie

 

5 grudnia 2014 – 18 stycznia 2015

Muzeum Okręgowe w Sandomierzu

 

22 stycznia – 1 marca 2015

Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży

 

13 marca – 3 maja 2015

Muzeum Miasta Łodzi

 

8 maja – 9 sierpnia 2015

Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu

 

14 sierpnia – 7 września 2015

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury

w Piwnicznej Zdroju

 

12 września – 9 października 2015

Centrum Dziedzictwa Kulturowego i

Informacji Turystycznej w Tyczynie /k. Rzeszowa/

 

18 października – 29 listopada 2015

Muzeum Historyczno-Archeologiczne

w Ostrowcu Świętokrzyskim

 

10 grudnia 2015 – 31 stycznia 2016

Muzeum Okręgowe w Sieradzu

 

12 lutego – 31 lipca 2016

Muzeum Okręgowe w Koninie

 

19 maja – 25 czerwca 2018

Pracownia Born to Create Jaga Hupało (Warszawa)

 

18 stycznia 2023

Historiska museet (Muzeum Historyczne), Sztokholm, Szwecja

(Prezentacja pierwszych stron wydawanego w Sztokholmie tygodnika ilustrowanego Illustrerad Tidning z roku 1863 z rycinami i informacjami z Powstania Styczniowego)

 

0 7 marca - 30 maja 2023

Muzeum - Zespół Synagogalny we Włodawie

 

16 czerwca 2013

Dwór Małgorzaty i Waldemara Gujskich w Gałkach

(Przedpremierowa prezentacja zamknięta)